Ik had nog nooit van het boek gehoord. Ik koos ervoor dit boek te lezen toen ik de verhaallijn op internet doornam. Het leek me een mooi en toch diepzinnig liefdesverhaal. Bovendien ben ik een grote fan van waargebeurde verhalen. Dat idee maakt het verhaal zoveel echter.
Het boek wordt begonnen met het liefdesverhaal van Rika van der Lans en Willem Hagenaar. Om godsdienstige redenen mochten zij geen relatie hebben maar ze gingen in tegen de wil van hun ouders en woonden een tijdlang gelukkig samen met hun vier kinderen.
Als na een lang verhaal Rika van Willem weggaat, neemt ze haar kinderen mee naar Den Haag om er te wonen, tot grote frustratie van haar man, die het woord ‘scheiding’ niet kan aanhoren.
Ze leeft er in moeilijke omstandigheden, maar ze neemt Waldemar Nods, een Surinamer in huis. Je las dan hiervoor ook al zijn volledige verhaal: hoe hij vanuit het hete Suriname de Nederlandse droom van het rijkeluisleven wou komen ervaren. Het koude, onvriendelijke Nederland is een gigantische aanpassing voor Waldemar, maar dan komt hij terecht bij Rika waar hij een thuis vindt. Samen hebben ze het heel erg moeilijk om te overleven, maar de liefde groeit en Rika ontdekt na een niet zo lange tijd dat ze zwanger is. Dit was een gigantisch schandaal in deze tijd: situeer het verhaal rond 1925, een zwarte man en een blanke vrouw hebben een kind samen. Was ik ook nog vergeten te zeggen dat ze 20 jaar verschillen?
Hierna begint het eigenlijke verhaal van de liefde tussen Rika en Waldemar.
Het heeft een tijd geduurd vooraleer het verhaal in mijn opinie echt interessant begon te worden. Maar toegegeven, de grote achtergrondkennis van de twee hoofdpersonages is uiterst nodig om acties van hen beiden, maar vooral van Rika, te kunnen plaatsen.
Als je de twee personages zou beschrijven, Rika en Waldemar, dan zie je hoe ijzersterk hun relatie is. Rika, een ietwat naïeve vrouw, maar wel ijzersterk, vastberaden, hardwerkend, vol liefde voor heel de wereld maar vooral voor haar kinderen, en tegelijk laat ze zich zo leiden door haar emoties. Waldemar is eerder een persoon die het allemaal maar wat op zich af laat komen. Hij is erg stil, maar zegt alle juiste dingen. Hij is rustig, heel erg beschaafd, enorm verstandig en ook ijzersterk. Fysiek sterk, hij is een uitstekende zwemmer, ook in wilde wateren, maar ook emotioneel is hij keihard.
Deze combinatie van karakters werkt uitstekend in een relatie, dit maakt de liefde die ze hebben zo krachtig: Rika is de duidelijke initiatiefnemer, en Waldemar gaat zowat met alles akkoord en helpt waar hij kan. Rika kan emotioneel uit elkaar vallen en dan staat daar Waldemar met een luisterend oor en een sterke schouder. Doordat hij zelf weinig emoties toont, is hij een goede steun voor zijn vrouw, die dat ten zeerste nodig heeft. Ondanks het leeftijdsverschil, het verschil in geschiedenis, het verschil in afkomst, het verschil in doen en laten, zijn ze een prachtig koppel, waar velen maar van zouden kunnen dromen.
Wat in het boek heel mooi wordt afgebeeld, is het verschil in de twee werelden: Nederland en Suriname. Mijn kennis over deze culturen rond deze tijd is hier ook goed in bijgeschaafd. Suriname is duidelijk een land waar het altijd warm is, met een grote gastvrijheid en waar alles kan en alles mag op gebied van liefde. Zo is het redelijk normaal als de vader zijn gezin verlaat om andere oorden op te zoeken, en op andere plaatsen een gezin sticht. Zo is het ook normaal als blanken met zwarten iets beginnen, als je zo’n twintig halfbroers hebt, als je met iemand samen bent die veel ouder is dan jijzelf…
Deze cultuur staat lijnrecht tegenover Nederland. Hoewel in Suriname Nederland gezien wordt als een paradijs, vol rijkelui en een echte place to be, is de werkelijkheid een stuk anders. Het is zo dat de mensen veel rijker zijn dan in Suriname, maar de Nederlandsers hebben een veel groter gevoel voor roddel, vinden iets snel een groot schandaal en de gastvrijheid missen ze ook. Waar Waldemar in het begin ook mee kampte, is de koude die hem steeds omringt. Het is duidelijk dat hoewel Nederland als een paradijs wordt bekeken, Suriname de eigenlijke ‘place you want to be’ is.
Wat erg mooi aan het boek is, is dat het ook waargebeurd is. Dit is het verhaal dat wordt verteld door Sonny Boy, de bijnaam voor Waldy, de zoon van Waldemar en Rika, als hij ondertussen oud geworden is. Na eigen mislukte pogingen om het verhaal neer te schrijven, heeft Annejet van der Zijl dit voor hem gedaan, met succes. Dit waargebeurde in het verhaal wordt ook op je neus gedrukt door de foto’s die op twee plaatsen aanwezig zijn. Dit zijn foto’s van de eigenlijke personages.
Toegegeven, zelf vind ik dit eerder vervelend. Ik had tijdens het lezen een beeld in mijn hoofd over de personages en door foto’s hiervan te tonen werd het beeld een beetje verstoord. Ik had het persoonlijk beter gevonden als de foto’s zich achteraan in het boek bevonden, maar dit is uiteraard een detail.
Wat tegelijkertijd een goed als een slecht punt aan het boek is, is de manier van schrijven van de auteur. Zij maakt gebruik van een auctoriële hij-verteller om het verhaal aan de lezers te presenteren. Dit zorgt er wel voor dat hij een duidelijke afstand bewaart van de personages. Dit komt soms over alsof het oppervlakkig geschreven is, endaardoor leef je soms minder fel mee met de personages. Zij schrijft weinig over wat de personages voelen, en meer over wat ze beleven. Dit zorgt ervoor dat je zelf moet interpreteren wat er omgaat in de personages, maar dat lukt eigenlijk erg goed. De auteur kan echt alles vertellen wat je nodig hebt zodat je zelf de laatste stap kan zetten naar wat de emoties zijn van de personages. Zo leef je eigenlijk toch mee.
Een voorbeeld:
Van pagina 130 tot 131 wordt beschreven hoe ze werden opgepakt door de nazi’s omdat ze joden in hun pension lieten onderduiken:
‘De bel ging in de vroege ochtend van de achttiende januari 1944. Het was half zeven en de straat was nog in diepe duisternis gehuld. Waldemar en Waldy waren al op, maar Rika lag in bed, omdat ze last van een kaakontsteking had. Ook Gerard sliep nog. De benedendeur zat op het nachtslot en dus liep Waldy de trap af om open te doen. Nauwelijks had hij de sleutel omgedraaid of hij voelde hoe de deur met grote kracht opengeduwd werd. Mannen in zwarte leren jassen stormden langs hem heen, de trap op, en hij voelde de loop van een pistool in zijn rug. Luttele seconden later schrok Gerard wakker. Er stond een kerel naast zijn bed die zijn hele kamer leek te vullen. ‘Ben jij joods?’ vroeg hij. Na zijn ontkennende antwoord, krijg hij het bevel zich aan te kleden. Op de overloop trof hij zijn gastfamilie. Rika was inmiddels aangekleed en had in de gauwigheid nog een bus suiker en een pakje margarine uit de keuken mee gegrist. Boven hun hoofd klinken harde voetstappen, openslaande deuren en geschreeuw en even later stormmelden ook de overige bewoners met grote angstogen naar beneden.’
Snap je wat ik bedoel met het afstandelijke? Er worden duidelijk geen emoties van de personages weergegeven, ondanks het feit dat er veel angst in hen zal zijn omgegaan. Alleen wordt er even gerefereerd naar ‘grote angstogen’. Toch leef je na een tijd echt mee met de familie.
Verder is er ook een film gemaakt van het boek, met dezelfde titel: Sonny Boy. De film kwam in 2011 uit en werd geregisseerd door Maria Peeters. Onderaan kan je de trailer terugvinden. De film heb ik echter al na een klein half uur afgezet, omdat hij het boek onrecht aandeed. Er waren te grote verschillen en cruciale delen in het boek konden amper of niet worden teruggevonden in de film.
Zo blijft er bijna niets over van de gigantische moeilijke periode die Waldemar moest uitzitten net nadat hij naar Nederland verhuisde. In het boek had hij duidelijk moeilijkheden met de temperatuur en de kille Nederlandse mensen. Ook van zijn personage met zo een sterk karakter blijft weinig over: een klein kriel verlegen mannetje.
Van de geschiedenis van Rika zelf blijft ook niets meer over. Er wordt onmiddellijk gesprongen naar het gedeelte waarbij zij haar man Willem verlaat. Dit gaat ten koste van een enorme karakterkennis die je normaal gezien van haar zou opdoen. Ook is het helemaal niet duidelijk in de film met wat voor zware financiële problemen Rika en haar gezin kampen als ze naar Den Haag verhuist.
Erg jammer dat er zoveel essentieels verdwijnt in de film dus. Als je kan kiezen, kies het boek. Dat is wel een prachtig stukje literatuur.
lieshendrix 